Innovatie op je bord: wat zijn ‘nieuwe voedingsmiddelen’ (novel foods)?

1. Wat zijn nieuwe voedingsmiddelen?

Een nieuw voedingsmiddel is elk levensmiddel of ingrediënt dat vóór 15 mei 1997 niet in significante mate in de EU voor menselijke consumptie werd gebruikt. Dat kan gaan om:
– Producten met een nieuwe of opzettelijk gewijzigde molecuulstructuur;
– Ingrediënten afkomstig uit micro-organismen, schimmels, algen, minerale oorsprong, planten of dieren;
– Producten op basis van cel- of weefselkweek van dieren, planten, micro-organismen, schimmels of algen;
– Voedingsmiddelen die met een innovatieve productiemethode zijn gemaakt die vóór 1997 nog niet werd gebruikt;
– Technisch vervaardigde nanomaterialen;
– Vitaminen, mineralen of andere stoffen die nu in een andere toepassing worden gebruikt dan destijds toegestaan en levensmiddelen die eerder alleen in voedingssupplementen werden gebruikt.

Sommige categorieën vallen uitdrukkelijk buiten deze definitie, zoals genetisch gemodificeerde levensmiddelen, levensmiddelenadditieven, aroma’s of extractiemiddelen.

2. Het juridische kader

De belangrijkste juridische basis is de Verordening (EU) 2015/2283. Deze bepaalt onder welke voorwaarden nieuwe voedingsmiddelen in de handel mogen worden gebracht. Daarnaast is er de Uitvoeringsverordening (EU) 2017/2470, waarin de officiële Unielijst van toegelaten nieuwe voedingsmiddelen staat opgenomen.

Andere relevante uitvoeringsverordeningen zijn:

• Verordening (EU) 2017/2468 – over de kennisgevingsprocedure voor traditionele producten uit derde landen;
• Verordening (EU) 2017/2469 – over de aanvraagprocedure voor toelating van nieuwe voedingsmiddelen;
• Verordening (EU) 2018/456 – over de raadplegingsprocedure om vast te stellen of een product als ‘nieuw voedingsmiddel’ kwalificeert.

3. Niet zomaar op de markt

Een nieuw voedingsmiddel mag pas op de markt worden gebracht als het voorkomt op de Unielijst én voldoet aan de daarbij gestelde voorwaarden. In Nederland is dit nader uitgewerkt in het Warenwetbesluit nieuwe voedingsmiddelen en genetisch gemodificeerde levensmiddelen.

Wie in strijd handelt met deze regels, pleegt een economisch delict op grond van de Wet op de economische delicten (WED). Dat kan leiden tot hechtenis, taakstraffen of hoge geldboetes, en uiteraard tot inbeslagname of vernietiging van het product.

4. Vooronderzoek: is mijn product nieuw?

Bedrijven die een innovatief voedingsmiddel willen introduceren, moeten allereerst onderzoeken of hun product daadwerkelijk als nieuw wordt beschouwd.

De eerste stap is vaststellen of het voedingsmiddel vóór 15 mei 1997 al in significante mate werd geconsumeerd. Dat kan worden aangetoond met facturen, literatuur, etiketten of ander bewijs. Vervolgens kan worden gekeken of het product op de Unielijst voorkomt, of in de Novel Food Catalogue van de Europese Commissie. Wordt het daar aangeduid als “nieuw voedingsmiddel”, dan is toelating vereist. Ontbreekt het, dan is toelating alsnog noodzakelijk als het product niet vóór 1997 op de markt was: de catalogus is namelijk niet uitputtend.

5. Raadplegingsprocedure: bij twijfel

Bestaat er twijfel over de status van een product, dan kan de ondernemer de lidstaat waar het product voor het eerst wordt verkocht, om een beoordeling vragen. In Nederland voert het Bureau Nieuwe Voedingsmiddelen (onderdeel van het CBG) deze beoordeling uit. Uiteindelijk beslist de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), waarna de Europese Commissie de uitkomst publiceert.

6. Toelatingsprocedure: de Europese route

Is het product daadwerkelijk een nieuw voedingsmiddel, dan moet een toelatingsprocedure worden doorlopen voordat het op de markt mag komen. Hiervoor bestaan twee routes:
1. Een toelatingsaanvraag voor een geheel nieuw voedingsmiddel, waarmee de Unielijst wordt uitgebreid.
2. Een kennisgeving van een traditioneel voedingsmiddel uit een derde land, dat al minstens 25 jaar veilig wordt gebruikt, waarna de Unielijst wordt bijgewerkt.

De aanvraag verloopt via de Europese Commissie, die advies vraagt aan de European Food Safety Authority (EFSA). De EFSA beoordeelt of het product veilig is voor menselijke consumptie. Bij een positief advies kan het product worden toegevoegd aan de Unielijst. Vanaf dat moment mag het – onder naleving van alle voorwaarden – door iedereen op de markt mag worden gebracht.

7. Richtlijnen van de EFSA

De EFSA publiceert regelmatig richtlijnen voor aanvragers. Deze bevatten aanwijzingen omtrent de inhoud én het afwegingskader. In de meest recente versie zijn de eisen aanzienlijk aangescherpt. Van aanvragers wordt een compleet technisch dossier verwacht, met onder meer:
– Informatie over productieproces en samenstelling;
– Chemische, nutritionele en microbiologische specificaties;
– Gebruiksgeschiedenis en verwachte inname;
– Gegevens over absorptie, metabolisme, toxicologie en mogelijke allergenen;
– Een beoordeling van eventuele gezondheidsrisico’s en onzekerheden.

Bij elk dossier moet de aanvrager aantonen dat het voedingsmiddel even veilig is als vergelijkbare, reeds toegelaten voedingsmiddelen.

8. Innovatie en veiligheid hand in hand

De voedingsmarkt verandert sneller dan ooit. Nieuwe technologieën bieden enorme kansen, maar brengen ook risico’s met zich mee. Daarom is het essentieel dat innovatie in de voedingsindustrie hand in hand gaat met veiligheid, transparantie en zorgvuldige toetsing.

Wie een innovatief product op de markt wil brengen, moet weten welke regels gelden, waar de grenzen liggen en hoe het toelatingsproces verloopt. Alleen dan ontstaat ruimte voor vernieuwing zonder dat de consument of de volksgezondheid in gevaar komt.

Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaardt Customs Knowledge geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch voor de gevolgen hiervan. Dit artikel is niet bedoeld als een specifiek advies. Zie in dit kader ook de Algemene Voorwaarden van Customs Knowledge BV.