Wet vifo: voorgenomen uitbreiding van het toepassingsbereik

1. Inleiding

Het Besluit toepassingsbereik sensitieve technologie (hierna: het Besluit) specificeert welke technologieën onder deze kwalificatie vallen. In december 2024 kondigde het kabinet een voorgenomen uitbreiding van het toepassingsbereik aan, waarmee het Besluit verder wordt aangescherpt. In dat kader werd een consultatieprocedure gestart, waarvan de afronding inmiddels heeft plaatsgevonden.

In deze bijdrage behandel ik de reikwijdte van de Wet vifo, de definities en afbakeningen van sensitieve en zeer sensitieve technologie, en de praktische implicaties van de aangekondigde uitbreidingen. Tevens behandel ik de relevante Europese en nationale beleidsontwikkelingen die aanleiding gaven tot deze wijzigingen.

2. Toepassingsbereik van de Wet vifo

De veiligheidstoets uit hoofde van de Wet vifo is van toepassing op investeringen, fusies en overnames waarbij vitale aanbieders of ondernemingen met sensitieve technologie betrokken zijn. Vitale aanbieders zijn private partijen die essentiële processen uitvoeren en niet reeds onderworpen zijn aan een ander wettelijk toetsingskader, zoals banken of havenbedrijven.

De regelgeving ziet voorts op ondernemingen die beschikken over sensitieve technologie, waarvan bekend is dat deze technologie, indien zij in verkeerde handen valt, de nationale veiligheid in gevaar kan brengen. Dergelijke technologieën worden gekenmerkt door hun potentieel strategisch belang of hun relevante toepassingsmogelijkheden binnen veiligheidskritische domeinen.

Investeringen die leiden tot een wijziging in de zeggenschapsstructuur bij dergelijke ondernemingen, dienen te worden gemeld bij het Bureau Toetsing Investeringen (BTI). Het BTI beoordeelt of sprake is van een risico voor de nationale veiligheid. Indien dit het geval is, kunnen aan de transactie voorwaarden worden verbonden, of kan deze in het uiterste geval worden verboden.

3. Definitie van sensitieve technologie – aansluiting bij dual use-verordening

Artikel 8 van de Wet vifo omschrijft sensitieve technologie als technologieën die onder de Europese dual use-verordening (Verordening (EU) 2021/821) vergunningplichtig zijn, alsmede militaire goederen als bedoeld in de Uitvoeringsregeling strategische goederen 2012. De dual use-verordening bevat een uitgebreide lijst van technologieën die zowel civiel als militair kunnen worden ingezet.

Het Besluit sluit vervolgens bepaalde goederen uit van de kwalificatie “sensitief”, terwijl andere technologieën uitdrukkelijk wél worden aangewezen. Sensitieve technologie omvat onder meer technologie die essentieel is voor defensie, inlichtingen- en veiligheidsdiensten, of die cruciaal is voor de beschikbaarheid van strategische producten en processen binnen Nederland en haar bondgenoten.

Bijlage 1 van het Besluit bevat de uitzonderingen op de kwalificatie “sensitieve technologie”, met verwijzingen naar specifieke SG-posten in de dual use-verordening. Bijlage 2 somt daarentegen de technologieën op die ongeacht hun vermelding in de dual use-verordening als sensitief worden aangemerkt, waaronder kwantumtechnologie, fotonicatechnologie en semiconductortechnologie. Bijlage 3 bevat een uitgebreide lijst van technologieën die als zeer sensitief worden beschouwd.

De dual use-verordening kent een opbouw in categorieën (0 t/m 9) en secties (A t/m E), waarbij elke SG-post een specifieke technische omschrijving bevat. De interpretatie hiervan vergt specialistische kennis, mede door de complexe structuur van verwijzingen, technische noten en toelichtingen.

4. Voorgestelde uitbreiding van het Besluit

De voorgestelde wijziging van het Besluit strekt tot uitbreiding van bijlage 2 met nieuwe subtechnologieën. Tevens worden enkele reeds als sensitief aangemerkte technologieën, zoals op het gebied van informatiebeveiliging en satellietcommunicatie, nu als zeer sensitief geclassificeerd.

Onder de voorgestelde uitbreiding vallen onder andere:

• Technologie voor geavanceerde materialen met toepassingen in energieopslag en 2D-materialen;
• High-entropy alloys (legeringen met minimaal vijf chemische elementen);
• Specifieke AI-toepassingen voor identificatie, deepfakes, geografische analyse, militaire inzet en autonome navigatie;
• Biotechnologie, waaronder synthetische celtechnologie, stamceltechnologie, gene editing en genomics;
• Nanotechnologie, inclusief micro-/nanoreactortechnologie;
  Sensor- en navigatietechnologie (o.a. SLAM, sensor fusion, signatuurmanagement);
• Medisch nucleaire technologie.

5. Aanleiding en context van de uitbreiding

De uitbreiding is mede ingegeven door ontwikkelingen op Europees niveau, waaronder de publicatie van de Europese Economische Veiligheidsstrategie (EEV-strategie) en het voorstel voor herziening van de screening van buitenlandse directe investeringen. Tegelijkertijd is nationaal een tussentijdse evaluatie van de Wet vifo toegezegd naar aanleiding van een parlementaire motie.

Technologische innovaties, zoals artificiële intelligentie en biotechnologie, hebben grote invloed op de veiligheidsomgeving en vergen een dynamisch reguleringskader. Omdat dergelijke technologieën niet altijd (tijdig) op de exportcontrolelijsten verschijnen, is het noodzakelijk deze expliciet onder de werking van de Wet vifo te brengen.

6. Gevolgen voor de praktijk

Ondernemingen die zich bezighouden met zeer sensitieve technologie zijn onderworpen aan een striktere meldplicht. Door de uitbreiding van het Besluit, zal een bredere groep ondernemingen binnenkort onder het toetsingsregime van het BTI vallen. In het bijzonder geldt dit voor sectoren als medische en biotechnologische industrie, chemie, IT-beveiliging, maar ook minder voor de hand liggende sectoren zoals gaming, consumentenelektronica en telecom.

Indien het BTI op basis van een melding tot de conclusie komt dat er sprake is van risico’s, kan een nadere toetsing worden uitgevoerd. Deze kan resulteren in risicobeperkende maatregelen of een verbod van de voorgenomen transactie.

7. Vooruitblik

De consultatiefase is afgerond en de ingediende reacties zijn in behandeling genomen. Hoewel overwegend positief, wordt in de reacties ook gewezen op aandachtspunten, zoals de verwachte toename van meldingen en de noodzaak van een gelijk speelveld binnen de Europese Unie.

De beoogde inwerkingtreding van de wijziging wordt voorzien in de tweede helft van 2025. Wilt u meer weten? Neem dan gerust contact op met een van onze adviseurs.

Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaardt Customs Knowledge geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch voor de gevolgen hiervan. Dit artikel is niet bedoeld als een specifiek advies. Zie in dit kader ook de Algemene Voorwaarden van Customs Knowledge BV.