Inleiding
Sancties zijn strafmaatregelen die door een land, internationale organisatie of groep van landen worden opgelegd aan een andere staat, organisatie of individuen om bepaald gedrag te beïnvloeden of om te straffen.
De sancties kunnen worden opgelegd op wereldwijd niveau (door de Verenigde Naties) of door de Europese Unie (EU). De maatregelen worden ingesteld tegen landen, organisaties of individuen. Vaak staan de sancties niet op zichzelf, maar vormen deze onderdeel van een bredere, samenhangende beleidsaanpak bestaande uit politieke dialoog, aanvullende maatregelen en andere instrumenten. Het doel van sancties is om gedragsverandering te bewerkstelligen bij de verantwoordelijke entiteiten. De EU streeft ernaar de impact op de burgerbevolking en niet-gesanctioneerde activiteiten of personen te minimaliseren.
Wat zijn sancties?
Sancties worden meestal overwogen in reactie op internationale gebeurtenissen, zoals mensenrechtenschendingen, militaire agressie of schendingen van internationaal recht. Vaak zijn sancties het gevolg van een specifieke situatie in een land of worden ze ingesteld na een oproep van internationale organisaties zoals de Verenigde Naties.
Sancties kunnen allereerst betrekkingen hebben op goederen. Als sprake is van gesanctioneerde goederen dan is de in- of uitvoer van dergelijk goederen zonder vergunning verboden. Enerzijds kan het gaan om goederen die als ‘risicogoed’ worden gezien, bijvoorbeeld omdat het militaire goederen en dual-use goederen. Maar sancties kunnen ook op allerlei andere – niet risicovolle – goederen betrekking hebben, juist om de economie in een bepaald land te treffen.
Door de EU opgelegde sanctiemaatregelen kunnen gericht zijn tegen regeringen van derde landen, maar ook tegen niet-statelijke entiteiten (zoals bedrijven) en individuen (zoals terroristische groeperingen en terroristen). Bij de meeste sanctieregimes zijn de maatregelen gericht op individuen en entiteiten en bestaan ze uit het bevriezen van tegoeden en reisverboden. Doorgaans geeft een End User Statement uitsluitsel of de partij gesanctioneerd is. De EU kan ook diplomatieke sancties opleggen, zoals het onderbreken van diplomatieke betrekkingen, het nemen van sectorale maatregelen zoals economische en financiële beperkingen (bijvoorbeeld import- en exportbeperkingen, beperkingen op bankdiensten) of wapenembargo's. Overigens bevatten veel sanctieregimes ook uitzonderingen voor bepaalde activiteiten, bijvoorbeeld om humanitaire hulp te faciliteren.
Hoewel de sancties in EU-wetgeving is vastgelegd, worden de sancties op nationaal niveau (van de lidstaten) gehandhaafd. De lidstaten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering en controle, zoals het blokkeren van tegoeden of het controleren van grensoverschrijdende goederenstromen.
Wat betekent het voor mij?
Marktdeelnemers die in goederen of diensten willen handelen waarvoor een sanctieregime geldt, moeten eerst vaststellen of er een algemeen verbod geldt. In dat geval is de uitvoer niet mogelijk. In andere gevallen is het wel mogelijk om een vergunning of ontheffing aan te vragen bij de aangewezen autoriteit. Voor het aanvragen van een vergunning moet de exporteur niet alleen gedegen kennis van het product hebben en weten wie de ontvanger van de goederen is, maar zal hij ook moeten beschikken over een Internal Compliance Programme (ICP). Anders gesteld, hij zal in control moeten zijn op het gebied van export control.
Wat kunnen de gevolgen zijn?
Het niet naleven van de sanctiewetgeving kan ernstige gevolgen hebben. Op grond van de Wet economische delicten (WED) is overtreding van de sanctiewetgeving namelijk een economisch delict en dus een strafbaar feit. Als sprake is van grove schuld of opzet dan kan het Openbaar Ministerie (OM) overgaan tot strafrechtelijke vervolging. Dit kan leiden tot hoge boetes voor het bedrijf maar, afhankelijk van het geval kan ook het bestuur of een specifieke medewerker strafrechtelijk worden aangesproken.
Overtreding kan ook gevolgen hebben voor het behoud of aanvragen van douanegerelateerde vergunningen. Voorts is het niet ongebruikelijk dat het OM gebruik maakt van de mogelijkheid tot ‘naming & shaming’ hetgeen imagoschade tot gevolg heeft.
Hoewel de vervolging van overtredingen in beginsel een nationale aangelegenheid is, bemoeit ook de EU zich hiermee. De EU heeft namelijk specifieke richtlijnen voor de implementatie en evaluatie van sancties om te waarborgen dat sancties effectief en proportioneel worden toegepast.
Wat zijn de risico’s
Sancties vormen een essentieel onderdeel van het Europese beleid en richten zich van natuurlijke personen tot entiteiten. Voor bedrijven die zaken doen met gesanctioneerde landen, entiteiten of individuen, is naleving van de sanctiewetgeving cruciaal. Het is daarom belangrijk om bij elke transactie een risicoanalyse uit te voeren, met aandacht voor het type goed, eindgebruiker en land van bestemming. Dit betekent niet dat u per definitie elke transactie of klant volledig moet screenen. Echter, als na vele jaren blijkt dat goederen in de verkeerde handen terecht zijn gekomen en een autoriteit stelt vragen, dan is een volledig en goed gedocumenteerd dossier onontbeerlijk.
Meer informatie?
Twijfelt u over de juiste indeling van uw goederen of heeft u vragen over de dual-use verplichtingen? Bij Customs Knowledge staan we klaar om u te helpen. Neem contact met ons op voor gespecialiseerde ondersteuning in het bepalen van de juiste SGP-codes en het navigeren door de dual-use wetgeving. Samen zorgen we ervoor dat uw export compliance op orde is!